Συνέντευξη με το Συστημικό Σύμβουλο και Εκπαιδευτή Νίκο Βαγιακάκο, από το «Αλφάβητο Ζωής»
Αν υποθέσουμε ότι ως ενήλικες κατέχουμε ένα σημαντικό κομμάτι γνώσης και αλήθειας της ζωής και των καταστάσεων γύρω μας, θα πρέπει να αναρωτηθούμε ειλικρινά εάν αυτό είναι πράγματι αρκετό για να νιώθουμε και να είμαστε ευτυχισμένοι. Ένα ερέθισμα, μία κατάσταση, ακόμη και ένα πρόβλημα, πολλές φορές γίνεται η αφορμή για να ξαναπάρουμε όλη την διαδρομή μας από την αρχή. Πώς όμως μπορεί αυτό να γίνει με ασφάλεια για την ψυχή και το νου και να μας οδηγήσει στο ξέφωτο της λύσης;
Αυτή τη διαδρομή και αυτό τον προορισμό μελετά εδώ και 16 περίπου χρόνια το Αλφάβητο Ζωής. Πρόκειται για μία κοινωνική επιχείρηση, ένα Κέντρο που φιλοξενεί διεθνή προγράμματα σπουδών και σεμινάρια με σπουδαίους εκπαιδευτές, πάνω στην αυτο-ηγεσία, την προσωπική συμβουλευτική, τη συστημική αναπαράσταση, ενώ ήδη έχει αναπτύξει και ένα νέο πρόγραμμα, πάνω στη φαινομενολογία των οικογενειακών συστημάτων. Παράλληλα με τις παραπάνω δράσεις, υπάρχουν και οι εκδόσεις του Αλφάβητου Ζωής, καθώς και μία σειρά από άλλα καινοτομικά projects.
Η Εναλλακτική Δράση και η Μάιρα Σαραντοπούλου συνομίλησε για όλα αυτά τα σπουδαία του Αλφάβητου Ζωής, με τον διευθυντή προγραμμάτων και υπηρεσιών του Κέντρου, τον κ. Νίκο Βαγιακάκο. Με βασικές σπουδές στα οικονομικά, ο κ. Βαγιακάκος ακολούθησε στην πορεία συστημικές σπουδές, πάνω στη συστημική ψυχολογία, την οργανωσιακή ψυχολογία και το management.
Κύριε Βαγιακάκο, ξεκινώντας και πριν μιλήσουμε ειδικά για το Κέντρο και τα προγράμματα, θα ήθελα να πούμε λίγα λόγια για εσάς που οραματιστήκατε το Αλφάβητο Ζωής και το υλοποιήσατε μαζί βεβαίως και με τους συνεργάτες σας.
Πολύ ευχαρίστως! Προσωπικά, είμαι στο 3ο ημίχρονο της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας. Η πρώτη 20ετία ήταν βαθιά μέσα σε συστήματα. Μεγάλα συστήματα, επιχειρησιακά, διεθνείς χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις. Ήμουν στέλεχος σε αυτό τον τομέα και ήμουν πολύ τυχερός γιατί εκεί έγινε στην πράξη η «συστημική» εκπαίδευσή μου. Αν δεν υπήρχε αυτή η καριέρα, δεν θα υπήρχε η κατάλληλη συνείδηση για να ασχοληθώ με τα ανθρώπινα συστήματα στη συνέχεια.
Στη δεύτερη 20ετία, επειδή πάντα ασχολούμουν με το ανθρώπινο δυναμικό στην ανάπτυξη, την υποκίνηση και το management, ήταν πολύ φυσικό να έλθει το επόμενο σκαλοπάτι. Η δημιουργία μαζί με τους συνεργάτες μου, ενός πρότυπου συστήματος προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης. Ξεκινήσαμε το 1999 σαν μη κερδοσκοπική επιχείρηση για την εφαρμογή και ανάπτυξη της βιωματικής μεθοδολογίας στην εκπαίδευση ενηλίκων. Εκπροσωπήσαμε το University of Santa Monika του Los Angeles, που ανέπτυσσε επί 40 χρόνια το καλύτερο σεμιναριακό πρόγραμμα αυτο-ηγεσίας στον κόσμο. Είχε μεγάλη αποδοχή από το ελληνικό κοινό, ιδιώτες και επιχειρήσεις. Αυτό το εκπαιδευτικό εγχείρημα, στην ουσία, μετεξελίχθηκε στο Αλφάβητο Ζωής.
Γνωρίζουμε τι είναι η συστημική αναπαράσταση. Ωστόσο εσείς αναφέρεστε σε ένα νέο όρο. Τη συστημική σκέψη και πράξη. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι σημαίνουν αυτά ακριβώς;
Όπως συμβαίνει και με άλλες μεθόδους και προσεγγίσεις που απευθύνονται στον άνθρωπο και την εξέλιξή του, τα πράγματα μαθαίνονται και πρωτοέρχονται στην επίγνωσή μας από αυτό που μπορούμε να δούμε και να αποτυπώσουμε σαν εμπειρία. Από το θεατό, από το αισθητό. Αν κάτι είναι αισθητό, τότε με συνεγείρει και μπορεί μάλιστα και να με μαγνητίσει. Έτσι συμβαίνει και με τη συστημική αναπαράσταση. Η συστημική αναπαράσταση όμως είναι ένα εργαλείο. Είναι σαν την κορυφή ενός αθέατου όγκου, αυτό που φαίνεται έξω από το νερό. Όλος ο όγκος από κάτω είναι κάτι άλλο.
Συστημική αναπαράσταση είναι αυτό που συλλογικά γίνεται στα πλαίσια μίας ομάδας. Για να γίνει συστημική αναπαράσταση χρειάζεται βέβαια και ο συντονιστής αλλά και οι συμμετέχοντες να ενεργοποιηθούν κατά τη λεγόμενη συστημική σκέψη τους. Εάν κάποιος συμμετέχει ως μέλος σε ένα συστημικό εργαστήριο ή επεξεργάζεται δικό του θέμα με συστημική αναπαράσταση, χρειάζεται να βλέπει, να σκέπτεται και να διακρίνει τα πράγματα που συμβαίνουν μπροστά του, συστημικά – δηλαδή αλληλοσχετιζόμενα και δημιουργικά. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, ο συμμετέχων να εστιάζει την προσοχή του σε ένα μόνο παράγοντα και να σκέφτεται αιτιοκρατικά. Ότι, δηλαδή, επειδή μού συνέβη εκείνο το συμβάν, παράχθηκε αυτό το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, άρα για να το αλλάξω τώρα θα πρέπει να εστιάσω στους παράγοντες του αποτελέσματος! Είναι 100% ακατάλληλη αυτή η ακολουθία σκέψης. Διότι σπάνια ένας παράγοντας αποτελέσματος μάς αποκαλύπτει το φαινόμενο που αρχικά προκάλεσε το συμβάν.
Όταν σκέφτομαι τη συστημική αναπαράσταση έρχονται στο μυαλό μου συγκεντρώσεις ανθρώπων όπου κάποιος τοποθετεί το πρόβλημα και οι άλλοι ανταποκρίνονται στους ρόλους που τους αναθέτει. Σαφώς αυτό είναι το πιο γοητευτικό μέρος της μεθόδου. Όμως πέρα από τη λύση των προσωπικών μας ζητημάτων τι άλλο έχει να μας δείξει η συστημική αναπαράσταση;
Το πρώτο και το σημαντικότερο είναι ότι με τον α’ ή τον β’ τρόπο, αυτός που συμμετέχει σε ένα εργαστήριο συστημικών λύσεων, είναι σαν να κάνει μια συμβολική επιστροφή στον πολύ παλιό τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι έλυναν τα θέματά τους. Σε κύκλο, ο αρχηγός της φυλής, ο επικεφαλής της κοινότητας, οι ηλικιωμένοι, με τη γερουσία δίπλα, αν χρειαστεί να δώσουν τα φώτα τους οι σοφότεροι. Και συνήθως στο κέντρο υπήρχε μία φωτιά. Θέλετε να την πείτε η φωτιά της γνώσης, η φωτιά της κάθαρσης, η φωτιά της εξιλέωσης… Στη φωτιά εκείνη μπορούν να καούν τα πάντα.
Επίσης, το εργαστήριο της συστημικής αναπαράστασης εάν το δούμε σαν μια συγκέντρωση ομάδας και πάλι θα κάνουμε λάθος. Πρέπει να το δούμε σαν μία κοινωνία ανθρώπων. Ένας κύκλος που μετά από λίγες ώρες πάλλεται με κάτι το οποίο είναι πέραν των συγκεκριμένων ανθρώπων. Γι αυτό και πολλοί μαρτυρούν – πού έχω έλθει; Τι γίνεται εδώ; Τι συμβαίνει; Αλλά δεν θέλει να φύγει κανείς! Άρα, δονούνται πράγματα που είναι πολύ βαθιά, σχεδόν αρχετυπικά. Αυτό που μας προσφέρει η συστημική αναπαράσταση είναι προσωπικές λύσεις, μέσα από μία κοινωνία ανθρώπων, όπου η σοφία, η εμπειρία, το βίωμα του διπλανού μου συμμετέχει στο δικό μου, αλλά και δεν διαφέρει από το δικό μου!
Γράφετε πως βιώνουμε τη ζωή μέσα από τη θέση και τους ρόλους μας στα συστήματα όπου ανήκουμε. Ένα μεγάλο μέρος των επιλογών μας επηρεάζεται, διαμορφώνεται και πολλές φορές καθορίζεται από τη συλλογική δυναμική και από την ενέργεια του σύμπαντός μας. Αναρωτιέμαι σε τι ποσοστό οι σκέψεις, οι πράξεις και η συμπεριφορά μας είναι πραγματικά δικές μας, είναι πραγματικά συνειδητές επιλογές και αν εν τέλει μπορούμε να γνωρίσουμε τον πραγματικά αυθεντικό εαυτό μας;
Θα πρέπει να κάνουμε έναν μικρό διαχωρισμό. Δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει κάτι στην καθημερινότητά μου εάν δεν αλλάξει ο τρόπος, η οπτική, το βλέμμα που ρίχνω σε ορισμένα πράγματα. Και κυρίως εάν αυτό το βλέμμα δεν καθαρίσει. Άρα απαντώντας στην ερώτησή σας έχω να πω πως όχι, δεν μπορεί, εάν δεν υπάρξει καθαρότητα ή κάθαρση στην οπτική μου. Να αλλάξω τον τρόπο που κοιτώ τα πράγματα. Διότι μέσα από τις εικόνες αλλάζει η ψυχή. Στην ψυχή δεν έχουν επίδραση τα λόγια, μόνο οι εικόνες. Να γιατί και στην αναπαράσταση καταλήγουμε σε μία εικόνα απελευθέρωσης και λύσης. Μπορώ λοιπόν να βελτιώσω τη ζωή μου; Φυσικότατα. Είναι πολύ φυσικό και πραγματοποιήσιμο. Αλλά θέλει τρόπο. Να είναι πολύ φυσικός ο τρόπος. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι με βάζει σε μία φυσική εγρήγορση και προσοχή των πραγμάτων. Τι γίνεται, πώς συμβαίνει, τι βλέπω και τι όχι. Σε μια κατάσταση όπου να μην σπεύδω να μεταφράζω απόλυτα ή να αξιολογώ αμέσως, κάθε φορά, αυτό που βλέπω.
Δύο άνθρωποι γνωρίζονται ερωτεύονται και στη συνέχεια παντρεύονται. Μετά όμως από κάποιο διάστημα ξεκινούν οι συγκρούσεις. Θα λέγατε ότι οι συγκρούσεις αυτές αποτελούν συγκρούσεις δύο διαφορετικών συστημάτων και αν είναι έτσ, τότε γιατί αυτές εκδηλώνονται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου;
Υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να μην έχουν τη δυνατότητα, να μην υπάρχει, αν θέλετε, ο ανοιχτός ορίζοντας σε αυτό το γάμο. Γιατί; Γιατί ενώ το ζευγάρι είναι ο βασικός πυρήνας κάθε οικογενειακού συστήματος και ενώ είναι η σημαντικότερη, η πιο ολοκληρωμένη και η πιο βαθιά ανθρώπινη σχέση, εν τούτοις υπάρχει περίπτωση μετά την ολοκληρωμένη ένωση του ζευγαριού, λόγω του δεσμού που αναπτύσσεται μέσω της σεξουαλικότητας, αυτός ο δεσμός να συναντήσει αντιστάσεις. Από τι; Από τα οικογενειακά συστήματα στα οποία ανήκει ο καθένας. Γιατί δεν παύει ποτέ η γυναίκα να είναι κόρη και εγγονή και ο άντρας, γιος και εγγονός. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι όταν στην πραγματικότητα γίνεται γάμος, αυτός ο γάμος δεν είναι γάμος του ζευγαριού, αλλά «γάμος των οικογενειών».
Ο γάμος είναι η ένωση των οικογενειακών συστημάτων από όπου προκύπτει μια νέα οικογένεια. Φανταστείτε λοιπόν τι έχει να γίνει εάν μία από τις δύο οικογένειες δεν έχει δώσει την άδειά της. Φανταστείτε εάν κάποιος από τους γεννήτορες δεν έχει καθαρή και ώριμη σχέση με το γιο ή την κόρη του. Υπάρχει δηλαδή εμπλοκή στο γονεϊκό δεσμό. Αυτά βεβαίως μπορούμε να τα ξεπεράσουμε. Στη ζωή συμβαίνουν γεγονότα, πράξεις, κινήσεις πεπρωμένου, επέμβαση μοίρας. Και στη συστημική πραγματικότητα της ζωής μας το μόνο που μετράει είναι τα συμβάντα. Τίποτε άλλο. Και, βέβαια, η εκδήλωση των πρωτογενών συναισθημάτων, όπως ενθουσιασμός, έρωτας, χαρά, θλίψη, πένθος, θυμός, οργή.
Όταν αυτά καταπιέζονται και δεν εκδηλώνονται, έχουμε εμπλοκή σε επίπεδο σχέσεων. Αυτά αποτελούν τις συστημικές πληροφορίες, οι οποίες καταγράφονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο, στο σώμα και τη ψυχή. Να γιατί στην εργασία της συστημικής αναπαράστασης κάνουμε πολύ δουλειά με το σώμα. Ερωτούμε τους εκπροσώπους – τι νιώθεις, τι αισθάνεσαι, τι συμβαίνει εδώ; Όχι στο μυαλό, αλλά στο σώμα. Και αμέσως εισέρχεται μια αισθητηριακή πληροφορία στον εκπρόσωπο, που δεν του ανήκει, μαρτυρά δηλαδή ένας τρίτος κάτι που αναδύεται αισθητηριακά, σαν εκπρόσωπος μιας βαθιάς εμπειρίας που χρειάζεται να «μιλήσει». Έτσι, ο εκπρόσωπος γίνεται φορέας μιας συστημικής πληροφορίας για τον ενδιαφερόμενο…
Άρα αν κατανοώ σωστά κάποτε ήμασταν μόνο ένα μέρος του συστήματος της γονεϊκής οικογένειάς μας. Όσο μεγαλώνουμε, συνδημιουργούμε με τον σύντροφό μας ένα άλλο σύστημα που θα περικλείει και τα παιδιά μας. Τι αξίζει να κάνουμε ώστε να δημιουργήσουμε ένα όσο το δυνατόν υγιές περιβάλλον, όσο το δυνατόν πιο υγιές νέο σύστημα το οποίο θα λειτουργεί υποστηρικτικά και ουσιαστικά υπέρ των παιδιών μας;
Το οικογενειακό σύστημα λειτουργεί από μόνο του υποστηρικτικά, ενοποιητικά και ενδυναμωτικά, έτσι κι αλλιώς. Εγώ δεν χρειάζεται να κάνω τίποτε γι αυτό. Αυτή είναι μία ουσιώδης συστημική αρχή. Από μόνο του, το οικογενειακό σύστημα, σαν οντότητα, το μόνο που το ενδιαφέρει είναι πώς η οικογένεια να παραμείνει ενωμένη, στη ζωή και πως κανένας να μη χαθεί. Μπορούν να συμβούν τα πάντα για να ικανοποιηθούν αυτές οι τρεις αναγκαιότητες. Κανείς δεν χάνεται, κανείς δεν αποκλείεται, κανείς δεν εξαιρείται.
Εμείς όμως σαν μέλη της οικογένειας θα πρέπει να είμαστε στο φυσικό μας ρόλο. Εγώ να είμαι άνδρας εσύ γυναίκα, να είμαστε μαζί, ομότιμοι και ισάξιοι, με ίδια δικαιώματα και συνδημιουργοί του παρόντος μας. Και όταν κάνουμε παιδιά θα τους επιτρέψουμε να είναι εκείνα τα παιδιά και εμείς οι γονείς. Ούτε μικρομέγαλα, ούτε σοφοί με 5 γλώσσες από τα 12 τους. Ούτε κλεισμένα σε μια γυάλα προστασίας, χωρίς τα δικά τους χτυπήματα, χωρίς παιγνίδι, χωρίς έρωτες. Και ούτε να θεωρούμε ότι επειδή εμείς στερηθήκαμε, θα πρέπει να δώσουμε 10 φορές παραπάνω στο παιδί μας, το οποίο μάλιστα δεν το ζήτησε κιόλας! Να φροντίσουμε για τη φυσική ανάπτυξή τους. Και ο καθένας με το ρόλο του, στον χρόνο του και στην αναπτυξιακή του δυναμική. Εξ άλλου γινόμαστε γονείς από τα παιδιά μας και μαθαίνουμε το ρόλο μας από εκείνα…
Τι είναι η φαινομενολογία των οικογενειακών συστημάτων την οποία διδάσκετε;
Το πώς να παρατηρούμε, να δίνουμε την προσοχή μας και τι επιγνώσεις να εξάγουμε από τις καταστάσεις που συμβαίνουν στις οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις, τις οποίες καταστάσεις, μάλιστα, δεν τις αποκαλούμε προβλήματα. Γιατί πρόβλημα είναι μία ερμηνεία της κατάστασης που συμβαίνει, η κατάσταση όμως είναι ένα φαινόμενο. Όταν λοιπόν αυτή η κατάσταση επιμένει στο χρόνο, αποκτά μοτίβα, επαναληπτικότητα, έχει χαρακτηριστικά εγκατασταθεί στη ζωή σας και επηρεάζει τις ζωές άλλων μελών της οικογένειας, τότε σαφέστατα μιλάμε για ένα φαινόμενο. Εσείς κάτω από την επίδραση και το βάρος αυτού του φαινομένου, χρειάζεστε να βρείτε λύση. Δεν μπορείτε άλλο. Εργάζεστε λοιπόν με συστημικές αναπαραστάσεις, κάνετε συστημική εργασία ατομικά και στο εργαστήριο. Δουλεύετε το φαινόμενο που βιώνετε. Αυτή είναι η φαινομενολογία των οικογενειακών συστημάτων. Μελετάμε τα φαινόμενα των οικογενειακών και προσωπικών σχέσεων. Μπορούμε να αποκτήσουμε πολλαπλάσιες, ίσως πρωτόγνωρες, προοπτικές πάνω στην κατάσταση. Να έλθουν παράδοξες πληροφορίες. Βαθιά όμως, εσωτερικά, τα πράγματα μπαίνουν σε τάξη, στη θέση τους. Κι εσείς γνωρίζετε ότι η εικόνα της λύσης, που εμφανίστηκε στο τέλος της συστημικής αναπαράστασης, για εσάς ισχύει.
Σύντομα ξεκινάτε και έναν κύκλο εκπαίδευσης στη φαινομενολογία των οικογενειακών συστημάτων. Ποιοι είναι οι λόγοι που αξίζει να το παρακολουθήσει κανείς και τι θα έχει αποκομίσει στο τέλος αυτής της εκπαίδευσης;
Και προσωπικά αλλά και ως Αλφάβητο Ζωής, αυτή η εργασία θα λέγαμε ότι είναι η ναυαρχίδα μας. Μας έχει ωριμάσει, μας έχει μεγαλώσει, μας έχει πλουτίσει αυτό το πρόγραμμα. Γίνεται από το 2005 ανελλιπώς, στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις. Επίσης, από το 2009 και στην Κύπρο, όπως και στο εξωτερικό, στην Σκανδιναβία. Με την πάροδο του χρόνου ίσως και το συστημικό πεδίο μας εμπιστεύτηκε πολύ περισσότερο, οπότε άνοιξαν νέοι δρόμοι, με αποτέλεσμα να διευρυνθεί και να βαθύνει το θεματολόγιο. Σήμερα, ο Κύκλος της Συστημικής Σκέψης & Πράξης, περιλαμβάνει 9 μηνιαία βιωματικά και θεματικά σεμινάρια. Κάθε μήνα καλύπτουμε όλη την ύλη του θέματος. Το εκπαιδευτικό σεμινάριο περιλαμβάνει και εργαστήριο συστημικής αναπαράστασης, όπου τα μέλη εργάζονται τα θέματά τους. Εργαζόμαστε με τις ουσιαστικές οικογενειακές δυναμικές και τη σχέση του ζεύγους σε βάθος.
Γιατί λοιπόν να το παρακολουθήσει κανείς; Ειδικά αυτή η εκπαίδευση σε συνεργασία με τον Χείρωνα απευθύνεται σε ανθρώπους που σοβαρά ενδιαφέρονται για την προσωπική τους ανάπτυξη. Κατά δεύτερον επιδιώκουμε τη συμμετοχή συμβούλων του ψυχοκοινωνικού χώρου, όπως ψυχολόγοι, ψυχίατροι, ομοιοπαθητικοί, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτικοί, σύμβουλοι ψυχικής υγείας, life coaches κ.ά. Καταλαβαίνετε πόσο ένας επαγγελματίας θα εμπλουτίσει την πρακτική του. Υπάρχει αλλαγή επιπέδου. Τελευταίο θα βάλω τον άνθρωπο που ενδιαφέρεται να εκπαιδευτεί επαγγελματικά πάνω στη συστημική αναπαράσταση. Προηγείται η συστημική σκέψη, μετά οι συστημικές σπουδές στην ατομική συνεδρία και ολοκληρώνουμε με τον κύκλο εκπαίδευσης του συντονισμού συστημικής αναπαράστασης. Αυτοί είναι οι τρεις βασικοί μας εκπαιδευτικοί κύκλοι στο αντικείμενο της συστημικής αναπαράστασης. Φυσικά, συνεργαζόμαστε με ειδικά συστημικά ινστιτούτα από Ευρώπη και ΗΠΑ, για τα λεγόμενα «masterclasses», πάνω σε ειδικά θέματα για το κοινό και τους επαγγελματίες.
Κλείνοντας, θέλω να μου περιγράψετε τι συναισθήματα σάς έχει αφήσει όλη αυτή η δουλειά στο Αλφάβητο Ζωής με τους ανθρώπους με τους οποίους έχετε δουλέψει πάνω στη συστημική αναπαράσταση.
Και εγώ και η Άννα Σαλιβέρου που είμαστε μαζί και στην επαγγελματική και στην προσωπική μας ζωή, αλλά και με τους άλλους συνεργάτες στο Αλφάβητο Ζωής, αισθανόμαστε πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη. Όχι γιατί μας έχουν τιμήσει πολλοί άνθρωποι αυτά τα 18-19 χρόνια με τη δουλειά τους, ως πελάτες. Αλλά κυρίως διότι έχουν συμμετάσχει πραγματικά σε αυτό που συντελείται κάθε φορά στο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα. Συμμετέχοντας πραγματικά σημαίνει ότι μπορώ να μάθω από εσένα παρ’ ό,τι δεν είναι αυτή η πρόθεσή σου.
Εγώ όταν εργάζομαι δεν είμαι ο Νίκος. Θέτω τη προσωπικότητά μου στην υπηρεσία αυτού που πρέπει να γίνει. Είμαι συντονιστής; Λειτουργώ όπως χρειάζεται. Επομένως, μετά έχω τη δυνατότητα να παρατηρήσω τι έγινε και τι δεν έγινε. Και έτσι καταγράφοντας όλη αυτή την εμπειρία, γεννιούνται νέα προγράμματα. Το Αλφάβητο Ζωής το κινεί στην πραγματικότητα ο κόσμος. Για φανταστείτε να είχαμε απογοητευτεί στα δύσκολα και να τα είχαμε παρατήσει; Όμως, οι πληγές επουλώνονται γιατί έρχεται ο κόσμος και σου λέει – Νίκο αυτό έχει αξία, ας το κρατήσουμε. Να πως το ένα χέρι νίβει το άλλο. Να και η κοινωνική διάσταση και ο κοινωνικός αντίκτυπος αυτής της εργασίας.
Ευχαριστούμε πολύ.
Το Αλφάβητο Ζωής διοργανώνει από τον Οκτώβριο, στην Αθήνα, έναν ετήσιο κύκλο εκπαίδευσης στη Συστημική Σκέψη & Πράξη – Φαινομενολογία Οικογενειακών συστημάτων, στον Πολυχώρο Χείρωνα.
